Onze laatste liverecensie.
Onze laatste albumrecensie.
Ons laatste interview.
Onze laatste video.
Glimlachen verschijnen, monden vallen open en mensen kijken elkaar overrompeld aan. Uit de laagste registers van de concertpiano stijgt een donderend geraas op. Een uitbarsting van staccato aanslagen, samengebald tot spetterende clusters die grommend met elkaar in een kijvende dialoog gaan. In de finale van Structures II voor twee piano's van Pierre Boulez, wiens negentigste verjaardag met twee concerten gevierd wordt in het Muziekgebouw aan 't IJ, laat Tamara Stefanovich furieuze passie - ingesnoerd in technische virtuositeit - de vrije loop. Tegenover haar geniet Pierre-Laurent Aimard aan het andere klavier. Met fluwelen toets voert hij het stuk naar een subtiel en ingetogen slot.
Het is een uiterst passend moment van spectaculair vuurwerk tijdens de avond waarop het complete pianowerk van Boulez wordt gespeeld. En spel is het voor Aimard en Stefanovich tegelijk zeer zeker wél en toch ook weer niet. Beide pianisten lichten de werken kort toe. Het zijn deze charmante inleidingen die niet alleen muziekinhoudelijke context bieden, maar ook de bevlogenheid en persoonlijke betrokkenheid van de twee meesterpianisten etaleren. Ze houden van dit werk, léven het met elke ademtocht en er is hen alles aan gelegen het trouw en met de meeste brille en bravoure te presenteren.
Revolutie
In 12 Notations is de dan pas 21-jarige Boulez allesbehalve zoekend. Revolutionair begraaft hij Schönberg en er wordt snoeihard uitgehaald naar Messiaen. Het moet - en vooral zál - allemaal anders. Zoals het een ware nieuwlichter betaamt, is twijfel afwezig in de vehementie waarmee Boulez van leer trekt. Dartel sprankelend flitsen de veelal gewelddadig bruuske frasen en aanzetten in de rondte.
De twee sonates die volgen trekken die lijn door: delirische bevlieging wordt tegelijkertijd gecontroleerd en vol betovering losgelaten. Aimard klettert van verrassend intiem naar fel expressief. Stefanovich hamert met veel panache dynamiek uit de piano die in kleine schitterende spiegelingen het complete spectrum bestrijkt tussen bonkige en breekbare levensvreugde. Die komt met veel Schwung, bijna jazzy zelfs, tot glans in het 'Vif' uit Pianosonata No. 2.
Klaar klontje
In het pianowerk valt op hoezeer Boulez een concentraat heeft weten te maken van verbluffende cerebraliteit en organische logica. Waar puls ontbreekt en ook melodie afwezig is, buitelen poëtische zinnen (of slechts een begin daarvan) in ijle vaart over elkaar heen. Ze lijken elkaars inverse of citaat, elkaars wegstervende echo en woedend uitgeschreeuwde, herhaalde tegenwerping. Dit alles messcherp en subliem transparant. Nuances binnen variaties in aanslag en dynamische verandering op het scherpst van de minieme snede - met een hoofdrol voor resonanties in meer dan eens onvermoede hoeken - liggen in de pijlsnelle opeenvolgingen van open lijnenspelen voor het oprapen. Aimard en Stefanovich presenteren deze ogenschijnlijk kille zakelijkheid van mathematische complexiteit als een volslagen klaar klontje, met een warm kloppend hart.
Spontane reactie
Nieuw Ensemble voert onder leiding van Ed Spanjaard tweemaal Éclat uit. Boulez heeft halverwege de jaren zestig de meeste revolutionaire veren afgeworpen, het strenge serialisme blijkt in extremis doorgevoerd geen uitweg op te leveren. Hij laat de teugels meer vieren. Hierdoor krijgt de geste van de muzikant meer vrijheid. Op aangeven van de dirigent kan hij of zij in het moment reageren en het is deze spontaniteit die het werk een zinderende spanning geeft. Op het puntje van de stoel moet je jezelf eraan herinneren vooral wel te blijven ademen, zozeer grijpt Boulez je beet. En tussen de eerste en de tweede uitvoering lijkt het ensemble niet alleen aan lef gewonnen te hebben, ook aan plezier in het pakken van de niet aflatende cascade aan spotlight.
Sprekende kleur
Spanjaard vertelt tussendoor niets. De muziek moet zelf spreken. Dat doet ze in deze ensemblewerken in een kleuring die weergaloos is. Vlakken, vlekken en stippen in puur pigment lijken soms op een tabula rasa gesmeten te worden. Het volgende moment worden ze voorzichtig aangebracht of juist in brede stroken gesmeerd. Ook hier regeert de schakering. Denk aan een intens Rothko-achtig purper dat peilloos diep gaat en afgezet wordt tegen tinten die contrasteren, elkaar complementeren of juist bijna vloekend tegen elkaar aanschurken. De caleidoscoop aan kleuren wordt doorsneden met lijnenspelen waarin stranden van activiteit worden gespiegeld in vlakten van rust. Heftige erupties van spetterende attack gaan in levendig gesprek met kalm en vredig wegstervend decay.
Rijkdom
Boulez zorgt ervoor dat zijn muziek geen ontwikkeling kent, maar wel voortdurend in beweging is en verandert. Door het brede klankbeeld schiet het oor rusteloos als een vlieg rond een lamp. Kort raakt het daarbij aan het contrast tussen aangehouden en korte noten, tussen tokkelen en aanslaan, tussen harmonie en dissonantie, maar bovenal raakt het aan timbre. Dit barst elk moment uit in een hoorn des overvloeds, een verbluffende rijkdom die over de hele linie straalt tussen de tegenpolen.
De fascinerende composities van Boulez blijven niet op eenzame hoogte koud en berekenend afstandelijk. Ze kruipen onder de huid, zoals tijdens de ontroerende fluitsolo van Mémoriale, waarin de emotionele slinger heen en weer beweegt tussen ruwe, explosieve woede en intens, klein en stilzittend rouwbeklag. Ook in het enigmatische Le Marteau sans Maître blinkt hij uit in de overspanning van het volledige veld tussen waanzin en zingeving: concentraat en totaliteit in een. En bovenal, een geluidenwelvaart waarop je de rest van je leven moeiteloos kunt teren.
Foto Philippe Gontier
http://www.kindamuzik.net/live/pierre-laurent-aimard-tamara-stefanovich-nieuw-ensemble-o-l-v-ed-spanjaard/boulez-negentig/25825/
Meer Pierre-Laurent Aimard + Tamara Stefanovich / Nieuw Ensemble o.l.v. Ed Spanjaard op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/pierre-laurent-aimard-tamara-stefanovich-nieuw-ensemble-o-l-v-ed-spanjaard
Deel dit artikel: