Onze laatste liverecensie.
Onze laatste albumrecensie.
Ons laatste interview.
Onze laatste video.
De platenindustrie had al snel door dat het massamedium televisie een zeer geschikte methode was om popmuziek aan de man te brengen. Niet geheel toevallig valt de opkomst van Elvis Presley en zijn moraalaantastende heupbewegingen samen met de periode dat steeds meer Amerikanen een televisie kregen. Daarna kwam uiteraard de totale massahysterie rond The Beatles en The Rolling Stones.
Maar ja, je kunt als band maar op één plaats tegelijk zijn. Bands begonnen daarom artistieke filmpjes te maken, zodat hun hitsingle toch in Top of the Pops kon komen terwijl ze op tour waren in Amerika. Queens 'Bohemian Rhapsody' uit 1975 leidde tot de grote doorbraak van het fenomeen 'videoclip'. In 1981 kwam er in de Verenigde Staten zelfs een speciaal televisiestation voor, dat al snel vrijwel een monopolie kreeg op het medium: MTV. De Europese tak volgde in 1987.
Grote sterren nog groter
Ondanks de naam werd de videoclip in die tijd bijna altijd geschoten op het dure medium film; budgetten gingen soms de miljoen dollar te boven. Daar komt nog bij dat MTV als onderdeel van mediagigant Warner (later Viacom) zeer commercieel ingesteld was. De videoclip was daarom vooral een middel om grote sterren nog groter te maken. Het ultieme voorbeeld hiervan is uiteraard het megasucces van Michael Jacksons Thriller, met zijn veertien minuten durende video voor het titelnummer.
Bij MTV Europe was de situatie in het begin nog iets anders. De Amerikanen dachten dat Europa louter werd bevolkt door arty farty types en gaven de programmamakers absolute vrijheid om dat veronderstelde publiek te winnen. Zo kwam bijvoorbeeld het inmiddels zelfs in eigen vaderland totaal vergeten Nederlandse Kafblau in heavy rotation, omdat iemand hun video leuk vond. Maar al snel werden ook in Europa de teugels aangetrokken.
Het einde in zicht?
Het probleem met clipprogrammering is dat kijkers wegzappen zodra er een liedje (of reclamespotje) voorbijkomt dat ze niet leuk vinden. Langzamerhand begonnen daarom de 'normale' programma's, die meer kijkers vasthielden, steeds meer de clips weg te drukken op MTV. Dit terwijl het maken van clips dankzij nieuwe technologie juist goedkoper was geworden, waardoor nieuwe talenten als Spike Jonze, Michael Gondry en David Fincher konden opkomen. Hun vaak erg goede clips moesten steeds vaker wijken voor reality tv - een genre dat MTV min of meer uitvond met The Real World - en de cultuurkritiek in cartoonvorm van Beavis and Butt-Head (en de briljante spin-off Daria). Toen na 2000 file sharing opkwam, waardoor singles minder belangrijk werden en budgetten van platenmaatschappijen onder druk kwamen te staan, leek het einde van de videoclip in zicht.
Datzelfde internet leidde echter een paar jaar later tot de wederopstanding. De opkomst van breedband en snellere computers maakte het mogelijk video over het net te zenden. Eind 2004 werd Vimeo opgericht, begin 2005 volgde YouTube. Dankzij deze sites werd het makkelijk videoclips online te zetten en te delen met vrienden. Bands begonnen ook te experimenteren met dit nieuwe medium. De titel 'Bohemian Rhapsody' van het internetvideotijdperk gaat naar 'Here It Goes Again'. Deze video met inventieve choreografie rond een aantal loopbanden leverde de band OK Go meer dan 50 miljoen kijkers op YouTube op. Die wereldfaam bleek niet bestendig, omdat de band beter is in video's maken dan in muziek maken, maar het succes zette wel de sluizen open. Op grote websites als Pitchfork en Stereogum zijn vrijwel dagelijks nieuwe videoclips te zien. De stroom op het genregespecialiseerde Antville is zelfs niet bij te houden.
Dat levert wel weer een nieuw probleem op: hoe val je als band nog op met jouw video? Daar zijn diverse tactieken voor, hieronder geïllustreerd aan de hand van een aantal opvallende video's uit 2010.
OK Go - This Too Shall Pass
Beginnende bands hebben vaak weinig geld, maar wel veel tijd en vrienden die een handje kunnen helpen. Het ligt dan voor de hand een video te maken rond een concept dat arbeidsintensief is, maar weinig geld kost. De band die de videohausse startte, OK Go, gaf het voorbeeld met 'Here It Goes Again': alle moeite zit daar in het verzinnen en instuderen van de choreografie. Sinds die doorbraak borduurt OK Go voort op hetzelfde thema van arbeidsintensieve video's. Zo verrassend als de eerste keer wordt het natuurlijk niet meer, maar 'This Too Shall Pass' is zeker nog wel fascinerend genoeg om meerdere keren te bekijken.
Het Nederlandse Nobody Beats the Drum bewandelde ook de arbeidsintensieve weg voor 'Grindin''. Wat op het eerste gezicht computeranimatie lijkt, blijkt bij nader inzien zeer bewerkelijke animatie met houten blokjes. De band maakte ook een grappige mockumentary over de totstandkoming van de video.
Shad - Rose Garden
Ook rapper Shad kiest voor zijn video bij 'Rose Garden' voor een ingewikkeld concept dat de nodige planning vereist zal hebben. Hij voegt er echter nog iets aan toe. De video is namelijk overduidelijk een eerbetoon aan één van de bekendste rapvideo's: 'Drop' van The Pharcyde. Er is 35 jaar videocliphistorie en meer dan een eeuw filmhistorie die je kunt gebruiken voor inspiratie of om te parodiëren, dus waarom zou je dat niet doen? Om het interessant te houden moet je dan liefst zelf ook wel iets toe te voegen hebben, zoals de letterlijk onverwachte wending halverwege 'Rose Garden'.
Ook de 'Grindin''-video grijpt op een originele manier terug op het verleden, namelijk op de simpele computeranimaties die vaak voorkwamen in de videoclips van house- en technoacts uit het begin van de jaren negentig. De beste op film geïnspireerde clip van 2010 is 'Marionette', Dirty Sweets eerbetoon aan Sergio Leone.
Lady Gaga - Telephone
Een andere mogelijkheid om anno 2010 op te vallen is de 'lekker controversieel' methode: hoe extremer, hoe opvallender (en dus beter). Op internet hoef je geen rekening meer te houden met de preutse maatstaven van de (Amerikaanse) televisie, dus alle remmen kunnen los. Als het gaat om sensatie zoeken of (zoals ze het zelf noemt) the fame game, dan is er één die er met kop en schouders bovenuit steekt: Lady Gaga. Dus kwam ze vorig jaar met 'Telephone', de geperfectioneerde decadentie. Let ook op hoe de andere vrouwelijke superster van het moment, Beyoncé, wordt weggezet als een beetje een suffe bijrolspeelster.
Ook hier overigens weer verwijzingen naar films: de 'Pussy Wagon' is uiteraard afkomstig uit Kill Bill en de hele video is een eerbetoon aan het vrouwengevangenispulpgenre.
Minder geslaagd in deze categorie is 'Born Free' van M.I.A. Deze video probeert én te choqueren én een politieke boodschap te verkondingen, en komt daardoor over als een humorloos stuk propaganda. Regisseur Romain Gavras zette grof geweld eerder beter in voor Justice in 'Stress', een video die juist door het ontbreken van een boodschap intrigeert waar 'Born Free' irriteert.
The Good The Bad - 030
Een subcategorie van 'lekker controversieel' die zo belangrijk is dat hij aparte aandacht verdient, is 'sex sells'. Een niet onaanzienlijk percentage van de popmuziek gaat over seks. Vroeger moest dat nog allemaal met metaforen in de tekst - "Gonna ride that train all night long" - maar dat hoeft allang niet meer. Met de komst van internet kon ook de video de kuisheidsgordel afgooien en daar wordt dankbaar gebruik van gemaakt. Kwestie van biologie ook: seks en eten zijn de enige onderwerpen die iedereen altijd interessant vindt, dus dat is gemakkelijk scoren. Lastig is om het zo te doen dat je muziek niet dient als soundtrack voor een soort variant op truckerporno. Dat straalt uiteindelijk toch ook af op het imago van je band. Chris Isaak die op het strand ligt te rollebollen met een supermodel is oneindig veel meer suave dan 50 Cent omringd door slechte borstvergrotingen. De instrumentale Denen van The Good The Bad hebben dat begrepen: de beste kwaliteit softcore-uitlichting en camerawerk. En dat is een kunst: Wally Pfister, de man die dit jaar voor Inception de Oscar won voor beste cinematografie, is niet voor niets zijn carrière begonnen in het wapperendegordijnen-erotische thrillersegment. Om kritiek uit feministische hoek voor te blijven is gekozen voor een duidelijke woman on top-aanpak.
Je kunt uiteraard ook gewoon alle pretentie laten varen en gewoon gaan voor slechte smaak in het kwadraat. Dat is altijd al de favoriete bezigheid geweest van Rammstein. Met 'Pussy' brachten ze de slechtste single uit hun carrière uit, dus moest de video in de overdrive om te redden wat er te redden viel. Dat lukte niet: niemand buiten de Bible Belt was onder de indruk en de algemene tendens was dat Rammstein toch vooral maar weer eens een fatsoenlijke plaat moest gaan maken in plaats van krampachtig proberen commercieel te zijn.
Liars - Scissor
Uiteindelijk gaat er toch ook voor de videoclip niets boven originaliteit. Verreweg de beste video van 2010 is 'Scissor' van Liars. Een complete horrorfilm in minder dan vijf minuten, met een plot dat zich op Cronenbergiaanse wijze in je dromen vastbijt. Bij dat soort visueel sterke video's drukt het beeld vaak de muziek weg, maar hier sluit de duistere sfeer van het nummer perfect aan bij het beeld, ook door de goede montage. Regisseur Andy Bruntel (hier geïnterviewd over de video door Pitchfork) zou wel eens de nieuwe David Fincher kunnen worden.
http://www.kindamuzik.net/achtergrond/videoclipdossier/de-terugkeer-van-de-videoclip/21313/
Meer Videoclipdossier op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/videoclipdossier
Deel dit artikel: