Onze laatste liverecensie.
Onze laatste albumrecensie.
Ons laatste interview.
Onze laatste video.
Het is 1990. Alternatieve bands uit Nederland hebben, mede door de kernpodiaregeling uit 1985, weer volop mogelijkheden. In 1989 bestaat driekwart van de optredens in het clubcircuit uit Nederlandse bands. Groepen met een geduchte livereputatie zoals Claw Boys Claw en Tröckener Kecks winnen aan populariteit en verkopen steeds meer platen. Hoewel de multiculturele samenleving langzaam vorm begint te krijgen en het internationale succes van cross-overband Urban Dance Squad anderen inspireert, is het aanbod nog danig versnipperd tussen twee uitersten: metal en de snel terrein winnende house.
Wegbereider
In Friesland is de Friese Bries, een eruptie van muzikale creativiteit waarmee bands uit die provincie voor even het kloppend hart van de Nederlandse alternatieve popmuziek zijn, al een aantal jaartjes gaan liggen. Toch zijn in het kielzog nog genoeg eigenwijze bands actief, zoals Lul en Weekend at Waikiki. Ofschoon Paul Dokter met newwaveband Toylets (waarover later meer) begin jaren tachtig een van de wegbereiders ervan is, gaat de Bries grotendeels aan hem voorbij. Samen met Theo de Jong trekt hij zich halverwege de jaren tachtig terug in een oefenruimte om elektronische muziek te maken.
Discohit
Met synthesizers en ritmecomputers maken ze experimentele, minimalistische muziek met een drumbeat. Een soort house voordat het die naam krijgt, in de lijn van Tangerine Dream en Section 25. Na een paar jaar willen ze wat verdienen aan hun muziek en ze schrijven een commerciële discohit. Een platenmaatschappij toont interesse, maar neemt hen steeds meer uit handen tijdens het opnemen. Dokter en De Jong voelen zich steeds minder op hun gemak, verlaten de hitfabriek en keren niet meer terug. Een illusie armer zetten ze meteen een punt achter het synthesizeravontuur.
Het is ondertussen 1988, ze verruilen toetsen voor snaren en richten The Serenes op, met een bassist (Ale Bosma) en een drummer (Joan Hooghiemstra) uit het dorp Joure, waar De Jong woont. Aanvankelijk trekken ze fel van leer met punkrock, geïnspireerd door Hüsker Dü, maar ze zijn ontevreden over de plaatopnames en gooien vervolgens alles weg. In 1989 verschijnt een demo met zes nummers, waarmee de band in wat rustiger muzikaal vaarwater terechtkomt. Maar in de zomer van 1990 valt alles echt op zijn plaats.
Magie
In de Face Sound Studio te Lemmer krijgen ze het gevoel met iets bijzonders bezig te zijn, dat boven henzelf uitstijgt. De magie tussen Dokter en De Jong is op zijn hoogtepunt, beiden dragen nummer na nummer aan in een zeer kort tijdsbestek. Intuïtie is leidend, zonder moeite komen melodieën, teksten en ritmes samen in een parallel universum van muzikale euforie. Een haast religieuze ervaring zeggen ze later, waar vele muzikanten naar streven maar die des te lastiger te bereiken is. The Serenes bereiken dit droomlandschap wel, het resultaat is een sublieme plaat met melancholieke gitaarmuziek zoals die op dat moment nergens anders in Nederland gemaakt wordt. Wel in het buitenland, door bands als The Chills, Galaxie 500, R.E.M., The Feelies en The Stone Roses.
Loftrompet
De pers steekt dan ook unaniem de loftrompet over Barefoot and Pregnant. Trouw noemt de plaat "bij vlagen subliem", muziekblad Opscene heeft het over "geniaal vormgegeven gevoelspop", de Volkskrant rept van "uitgebalanceerd en volwassen" en Alternative Press schrijft: "een van de beste platen van het jaar die je in zijn greep blijft houden". Oor vindt The Serenes "een band van internationale klasse" en de plaat eindigt in de top tien van Oors jaarlijst. Jaren later eindigt het steevast hoog in Oors overzichten van beste Nederlandse platen aller tijden. In 1991 krijgen The Serenes een Edison voor de plaat in de categorie Pop Nationaal.
Stroef
Toch is de verhouding tussen de band en de pers van het begin af aan stroef. De Jong en Dokter zijn van zichzelf al introvert, en versterken dit door geestverruimende middelen. Wanneer het over de zeer persoonlijke teksten gaat, slaan ze tijdens interviews dicht of komen ze met open deuren als ''De luisteraar moet zijn eigen interpretatie er maar aan geven.'' Daarnaast vinden ze zichzelf als personen volstrekt onbelangrijk, de muziek zegt genoeg. Of zoals Dokter in mei 2013 voor de linernotes van het heruitgavebooklet schrijft: "Wij huldigden het middeleeuwse principe dat de kunstenaar geheel ondergeschikt moet zijn aan zijn schepping. Dat hij zogezegd in volstrekte anonimiteit tot zijn toverwerk moet komen. Daar gaat het om. De rest is bijzaak."
Behalve wanneer het over het weidse en de eenzaamheid van het Friese landschap gaat, een belangrijke inspiratiebron, dan worden ze wat losser. Zo is De Jong veel in de natuur om te vissen, te wandelen of vogels te spotten. Als hij 's winters over bevroren watervlakten loopt, schieten de prachtigste melodieën door zijn hoofd. Maar niet alleen het Friese landschap keert terug in de teksten, ook het op een heuvel gelegen en van een rijke flora en fauna voorziene Millbank Wood in de buurt van het Engelse Brighton komt voorbij. Alle vier de bandleden zijn romantische dromers, die er op het podium volgens eigen zeggen als zoutzakken bij staan. Ook hier moet de muziek het doen, en ze hebben niets met poseurs en imago. Dat doet alleen maar afbreuk aan de sfeer van hun breekbare klanken. Slechts één keer schieten ze uit hun slof tijdens een interview. Rockers uit de Randstad met hun grote mond vinden ze maar niks, zeggen ze in een dronken bui na Noorderslag in 1991. Jaren later heeft De Jong hier spijt van, omdat het volgens hem nergens toe leidt om andere bands af te kraken, ook al voelden ze zich eenlingen in die dagen.
Kans
Bijna een kwarteeuw later is Barefoot and Pregnant eindelijk weer verkrijgbaar, geremasterd, fraai verzorgd en uiteraard met als bonus een cd/lp met onder andere onuitgebracht materiaal. Een kans voor wie ze nog niet kende om een magisch hoogtepunt uit de Hollandse Gitaarschool te leren kennen. Maar tevens een kans voor velen die het album begin jaren negentig tijdens bijvoorbeeld hun studietijd alleen op een cassettebandje hadden of te laat waren om het te kopen, want het was na een paar jaar al niet meer leverbaar. Begrijpelijk, want bij platenzaak Elpee in Groningen bijvoorbeeld gingen wekelijks meerdere exemplaren over de toonbank, zodat de voorraad al rap afnam. Daarnaast zijn er mensen die Barefoot and Pregnant sinds het verschijnen nog steeds bijna wekelijks draaien. En dat is niet voor niets.
Het iets vollere en meer open geluid van de remastering helpt weliswaar mee om de songs naar de eenentwintigste eeuw te transporteren, maar de belangrijkste kracht blijft toch dat je elke keer het gevoel krijgt deze nummers voor de eerste maal te horen en opnieuw overdonderd wordt, ondanks dat je ze misschien al honderden keren geluisterd hebt. Het is slechts weinig bands gegeven om een plaat te maken die zijn zeggingskracht behoudt, die keer op keer met dezelfde intensiteit de armhaartjes recht overeind doet staan, zelfs na vele jaren van opnieuw draaien. Tijdloos noemen we dat.
Zeldzaam
Het lange zangduel aan het eind van elastieken opener 'Voodoo Economics', dat bijna laconiek overgaat in een dromerig outro, is van een zeldzame muzikale schoonheid. Net als de dromerige mist van 'Beneath the Canopy', de ontlading van romantische spanning in het weergaloos opgebouwde refrein van 'Abiding Place', de intens melancholiek twinkelende gitaren gecombineerd met 'community singing' in 'Wayland Smithy', de beeldende pracht en het ruimtelijke geluid die de loodzware tekst versterken in 'Follow the Rural Coast', of het onderhuidse duel tussen uitbundig en ingetogen gitaarspel in het eveneens zeer beeldende 'The World Is a Woman's Breast'. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het kwetsbare 'Rebecca', waar menig hedendaagse droompop- of surfwaveband een moord voor zou doen, of het meest donkere nummer van de plaat dat misschien wel het beste is: het onontkoombare 'Mermaid Mystery', waarin ze de kracht van de herhaling binnen een refrein op sublieme wijze benutten met telkens een nieuw stukje tekst, zodat alleen totale overgave rest. Het deinende en mooi opgebouwde 'Good Missionary is de opmaat naar 'Trip Down Memory Street', de perfecte psychedelische afsluiter.
Bonus
Op de bonus-cd/lp komen als eerste de zes nummers van de titelloze demo uit 1989 voorbij. Naast wat hardere gitaarnummers met een kop en een staart is een aantal licht-psychedelische uitschieters te horen die ondanks het kale geluid overeind blijven, zoals het meeslepende 'Dreamdominion', het hechte 'Homeland' en het uitgesponnen golvende 'We Won't Change'. De overige vier zijn nummers die Barefoot and Pregnant niet haalden en aan de meeste ervan is te horen waarom. 'Transience' is simpelweg te eenvormig en te hard. 'Trembling Vicinity' is een fraai opgebouwd, schitterende song maar de emotionele vocale kakofonie aan het eind is eveneens te hard. 'Ruby Legend' is het meest schatplichtig aan de new wave en deze song had op de plaat niet misstaan: ze weten de emotionele spanning nog net te kanaliseren in prachtig repetitieve melodieën; dit maakt de song uitermate boeiend. 'Green Blades Risin'' is ietwat schetsmatig, maar behoort wel tot hun meest dromerige composities.
De gemene delers van al dit moois zijn de prachtig golvende gitaarmelodieën van Dokter en De Jong, waarbij de eerste vooral schatplichtig is aan de new wave en De Jong een meer traditioneel geluid vertegenwoordigt. Hoewel Dokter jaren later de muziek die hij begin jaren tachtig met doemformatie Toylets [foto links] maakte als een jeugdzonde met als doel zoveel mogelijk herrie maken bestempelt, is op de in 1983 afgeleverde lp It's Like a Daydream, Exploding Again al zijn karakteristiek meanderende spel te horen. De plaat is weliswaar zwaar door The Cure beïnvloed, maar heeft ook invloeden uit disco en hiphop en behoort tot de betere van de Nederwave, met uitschieters als 'Ancient Places' en 'Marble Arch House'.
Geestelijke coïtus
Na het verschijnen van Barefoot and Pregnant gaan The Serenes uitgebreid op tournee door onder andere Nederland, België en Zwitserland. Het luidt het langzame einde van de groep in deze samenstelling in. Er ontstaan strubbelingen, bassist Bosma ligt niet goed meer in de groep en verlaat deze na de tour. Theo de Jong voelt zich goed bij de optredens, maar het wordt Dokter te veel. Hoewel hij graag optreedt, valt het hem zwaar om avond aan avond de zeer persoonlijke teksten voor het voetlicht te brengen. Het put hem (emotioneel) uit en hij gaat voor zijn gevoel op routine draaien. Het optreden wordt een sleur terwijl hij veel meer voldoening haalt uit het moment waarin een nieuw nummer puur intuïtief ontstaat, als resultaat van samen spelen. Muziek maken is dan, zoals hij jaren later in een zeldzaam interview omschrijft, bijna een geestelijke coïtus. Die momenten zijn tijdens het toeren zeer schaars.
Het einde
Wanneer de tour ten einde komt, lassen ze een pauze van een paar maanden in. Dokter laat iets langer op zich wachten en ondertussen schrijft De Jong nieuwe nummers, waarna Paul Dokter bij terugkeer het gevoel krijgt daar weinig aan toe te kunnen voegen. Bovendien wil hij meer de psychedelische kant op, terwijl Theo de Jong meer de rockkant op wil. Ook het reizen vanuit Drenthe naar Friesland gaat Dokter tegenstaan. Hij verlaat de band en gaat verder met het experimentele project Sunstonecruiser, dat minimalistische psychedelische rock maakt. Na twee uitstekende demo's en optredens in onder andere De Melkweg en Nighttown is de respons uit de platenwereld toch minimaal en na twee jaar komt er een einde aan Sunstonecruiser.
The Serenes gaan verder als trio met als nieuwe bassist Pyter Kuipers, maar al snel krijgt De Jong een writer's block, die versterkt wordt door het vele blowen, drinken en natuurlijk het gemis van Dokter als co-componist. Het duurt tot augustus 1993 voordat tweede plaat Back to Wonder verschijnt, bij major BMG. Producer Lou Giordano (Hüsker Dü, The Lemonheads, The Bats) is geen rocker met lang haar zoals De Jong verwacht, maar blijkt eveneens een groot vogelliefhebber zodat beiden de Friese natuur in trekken. Giordano laat The Serenes iets steviger klinken maar behoudt toch het dromerige, in de lijn van dan opgang makende bands als Buffalo Tom en Teenage Fanclub. Het is opnieuw een geweldige plaat die lovende kritieken krijgt, maar die het wel net aflegt tegen de magie van de voorganger.
Klasse
Toch bewijst De Jong zijn grote klasse als songschrijver, bijvoorbeeld in het indrukwekkend mooie 'Millbank Wood', dat hij voor en over Paul Dokter schrijft, het uitermate sfeervolle 'Here', het onderhuidse en pianogeleide 'Every Sunday' of het ritmisch ijzersterke titelnummer. Na aanvankelijk op een voetstuk te zijn geplaatst door BMG, valt door personeelswisselingen bij het bedrijf de steun en promotie voor The Serenes langzaam weg. De Jong heeft ervoor gekozen om beroepsmuzikant te zijn en wil internationaal doorbreken, maar na een deels succesvolle tour ontmantelt hij in 1995 gedesillusioneerd de band. Het plezier is weg en hij komt door het circus eromheen en de verplichte optredens niet meer tot rust als componist, zoals hij het zelf omschrijft.
Frivool
Toch blijft hij muziek maken en hij brengt onder de bandnaam Slide een jaar later een single uit. Al snel verandert de naam in Simmer [foto hierboven], waarvan halverwege 1997 via Excelsior het album Mothertongue verschijnt, een prima en frivole gitaarplaat met invloeden uit britpop en van psychedelische bands als Spiritualized. De huizenhoge ambities zijn verdwenen, het plezier staat voorop en de groep geeft een mooi optreden in de Alphatent op Lowlands. Op 6 juni 1998 is het dan toch definitief voorbij: Theo de Jong is klaar met muziek maken en geeft een afscheidsoptreden op het Frozenlandfestival in Leeuwarden, vlak na een onweersbui en een zeer heftige wolkbreuk. Een passender decor is niet denkbaar. In de jaren erna gonst het van de geruchten over een soloplaat van zijn hand, een hernieuwde samenwerking met Paul Dokter of een project met Jacco de Greeuw van Johan. Die zijn echter tot op de dag van vandaag geen werkelijkheid geworden. Misschien is het ook maar beter zo.
http://www.kindamuzik.net/dossier/the-serenes/terug-naar-millbank-wood-heruitgave-meesterwerk-the-serenes/24171/
Meer The Serenes op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/the-serenes
Deel dit artikel: