Onze laatste liverecensie.
Onze laatste albumrecensie.
Ons laatste interview.
Onze laatste video.
Oude makkers of gezworen vijanden? Eilanden die nooit meer door één deur kunnen of geklooi op de vierkante millimeter dat uitvergroot werd om elkaar scherper dan scherp te slijpen? De gulle lach tegenover het schoolmeesterachtige geheven vingertje? En de I Ching die het moet opnemen tegen mathematische precisie en onontkoombaarheid? Aten Pierre Boulez en John Cage de soep zo heet in hun correspondentie of was het vooral een beetje mot maken terwijl ze het eigenlijk bijna gruwelijk roerend met elkaar eens waren? Yannis Kyriakides en door hem gecoachte studenten van het Koninklijk Conservatorium nemen de briefwisseling tussen de twee kanonnen van de avant-garde als Fundgrube voor hun lunchconcert.
Stel: je haalt een broodje, maakt je ommetje en stuit toevallig op Boulez v Cage in de Passage onder het Rijksmuseum, dan word je geconfronteerd met twee podia met daarop twee maal vier spelers. Op flatscreens ratelen letters schijnbaar willekeurig als de rollen van een fruitmachine. Plots stopt het flikkeren en er gaat een stopwatch lopen. De muzikanten volgen de genoteerde tijden, ogenschijnlijk. Een paar minuten later flitst het alfabet alweer over de schermen. Er verschijnt een partituur met daaroverheen geworpen dobbelstenen. Volgen de acht nu wat er op de notenbalken staat of kijken ze naar de uitvergrotingen die de dobbelstenen tonen? Het is de tijd van het jaar van het Holland Festival en dan is de kans op een confrontatie als deze des te groter.
Boulez v Cage is speels en pepert je van alles in. Daar zit een immense inspirerende kracht in. Niet alleen passeert Finnegans Wake bijna ongemerkt de revue in de briefwisseling. Ook schiet onwillekeurig het beroemde gedicht Un Coup de Dés jamais n'abolira le Hasard van Stéphane Mallarmé door de gedachten. Was het wel toevallig dat je de performance tegen het lijf liep? Of zat die kans er stiekem dik in? Kun je daar wel wat zinnigs over zeggen? Of gebruiken we 'toeval' en 'kans' te vaak als onderling uitwisselbare begrippen, wat ze - natuurlijk - niet zijn? Automatismen, onbestemdheid, toeval en kans, chaos en controle. Na een half uur Boulez v Cage is de geest geprikkeld om antwoorden te vinden en handen en voeten te geven aan deze kwesties. Je snapt meteen waar Boulez en Cage het oeverloos over konden hebben en waar de mannen op inzoomden om de verschillen te benadrukken, terwijl ze allebei moedig voorwaarts gingen en zonder tobben de muziek zeer belangrijke impulsen gaven. Zozeer zelfs dat ook dit stuk nog verbijsterend actueel is en hoogst verbazingwekkend klinkt.
John Cage is te zien op een scherm, terwijl hij zijn Water Walk speelt, een stuk uit dat onder meer bestaat uit het scheppen van ijsblokjes uit een badkuip. Hij lijkt een glimlach niet te kunnen onderdrukken: avant-gardemuziek ís leuk. Je krijgt het gevoel dat Boulez geamuseerd zou toekijken, maar ook ietwat hoofdschuddend. Man, man. Spielerei, terwijl de voorhoede met mathematische precisie een pad moet effenen. Bij Cage kán iets gebeuren, of en hoe dat gebeurt, is onbestemd. Voor Boulez mag het lijken alsof iets zonder bedoeling plaatsvindt, maar vergis je niet: die is er wel degelijk - controle dus.
Boulez en Cage zijn dikke vrienden als ze elkaar brieven beginnen te sturen. Ze missen elkaar en willen elkaar bezoeken. Later komt er verwijdering, maar eigenlijk staan de mannen aan één kant en gaat het om fractionele onenigheid: om scherpslijpen dus, want alleen zo kom je verder. En dat doorgaan met vernieuwen is hun beider passie en zelfgestelde opdracht. Zo nieuw worden de werken van de twee dat ook nu nog de invloed onmiskenbaar enorm is. Zo zijn Michel van der Aa of Nico Muhly van de weeromstuit juist weer minder technisch en meer romantisch gaan componeren, als een afzetten tegen.
Als je Boulez en Cage tegen over elkaar presenteert, kan het gaan botsen, horten, bonken en schuren en dat doet deze fladderende compositie bij vlagen ook danig. In het midden tussen de podia echter, waar het publiek staat te luisteren, hoor je dat er weliswaar geen grijs gebied bestaat, maar dat in de hectische afwisseling tussen zwart en wit een opvallende eenheid van muzikaal denken te ontwaren valt. Die is niet alleen coherent, maar ook bijna alomvattend breed. Die is - labyrintisch zoekend op een rechercheurachtige manier met uiterste precisie - vorsend en lekker mal dartel, streng en lollig, sacraal en profaan. Daar knettert het in noise en drone, fieldrecordings en gesproken woord, akoestisch timbre en textuur, ritme en elektronische puls.
De eensgezindheid ligt besloten in het voorwaarts werken van zowel Boulez als van Cage. Je weet niet wat je hoort en in dit stuk komen hun werken gesampled voorbij, uit elkaar gerukt, verkruimeld of slechts als een hint. Onwillekeurig krijg je na een tijdje in de smiezen of het ensemble Cageiaans of volgens Boulez speelt. Alleen al omdat een voorbijrazende sirene totaal niet stoort in het klankbeeld. Dat moet Cage plezier hebben gedaan. Een kakelende schoolklas voor de ingang van het museum dringt zich wel al te nadrukkelijk op. Daar wringt het kinderenthousiasme met de strikte natuur van Boulez.
En toch: het is de muziek die zijn tijd ver vooruit was - en is - die nota bene in de openbare ruimte landt en nog steeds een thuis zoekt. Zo vervliegt de performance in de stad: dat wat was, begon en eindigde en was wat het dáár was, die plek, niet(s) meer, behalve dan misschien een constellatie, zou je met Mallarmé kunnen zeggen. Inderdaad, letterlijk een samenspel van factoren als formule voor de ware, vlijmscherpe cutting edge. En dan is de kans bovendien aanwezig dat deze klanken je ook nog eens kietelen en verfrissen.
Foto uit het KindaMuzik archief door Gontier
http://www.kindamuzik.net/live/khz-kollektiv-o-l-v-yannis-kyriakides/holland-festival-2015-boulez-v-cage-khv-kollektiv-o-l-v-yannis-kyriakides/26025/
Meer KHZ Kollektiv o.l.v. Yannis Kyriakides op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/khz-kollektiv-o-l-v-yannis-kyriakides
Deel dit artikel: